Powtarzające się świadczenia niepieniężne wspólników to szczególny rodzaj zobowiązań, które mogą być ustanowione w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Kwestie te reguluje art. 176 Kodeksu spółek handlowych, jednak ich praktyczne zastosowanie budzi wiele pytań, szczególnie w kontekście obowiązków składkowych wobec ZUS. W niniejszym artykule wyjaśniamy, czym są powtarzające się świadczenia niepieniężne, jak je prawidłowo ustanowić oraz jakie konsekwencje podatkowe i składkowe wiążą się z ich wykonywaniem.
Czym są powtarzające się świadczenia niepieniężne według art. 176 KSH?
Artykuł 176 Kodeksu spółek handlowych stanowi podstawę prawną dla ustanowienia dodatkowych obowiązków wspólników wobec spółki. Zgodnie z tym przepisem:
Jeżeli wspólnik ma być zobowiązany do powtarzających się świadczeń niepieniężnych, w umowie spółki należy oznaczyć rodzaj i zakres takich świadczeń.
Powtarzające się świadczenia niepieniężne to zobowiązania wspólnika wobec spółki, które:
- mają charakter cykliczny (powtarzają się w określonych odstępach czasu)
- nie polegają na zapłacie pieniędzy
- wynikają bezpośrednio z umowy spółki
- są dodatkowe wobec obowiązku wniesienia wkładu na pokrycie udziałów
Typowymi przykładami takich świadczeń mogą być:
- regularne doradztwo lub konsultacje specjalistyczne
- udostępnianie własnych zasobów (np. nieruchomości, maszyn, know-how)
- świadczenie określonych usług na rzecz spółki
- dostarczanie surowców lub produktów
Formalne wymogi ustanowienia świadczeń niepieniężnych
Aby prawidłowo ustanowić powtarzające się świadczenia niepieniężne, należy spełnić kilka istotnych wymogów formalnych:
1. Umieszczenie w umowie spółki – świadczenia te muszą być wyraźnie określone w umowie spółki, nie wystarczy zwykła umowa cywilnoprawna.
2. Precyzyjne określenie rodzaju i zakresu świadczeń – umowa spółki powinna jednoznacznie wskazywać, na czym polegają świadczenia, jak często mają być wykonywane i w jakim zakresie.
3. Wskazanie wspólnika zobowiązanego – umowa musi określać, który wspólnik (lub wspólnicy) jest zobowiązany do wykonywania tych świadczeń.
4. Określenie ewentualnego wynagrodzenia – jeśli za świadczenia niepieniężne przysługuje wynagrodzenie, jego zasady również powinny być określone w umowie spółki.
Zmiany w zakresie powtarzających się świadczeń niepieniężnych wymagają zmiany umowy spółki, a więc uchwały wspólników w formie aktu notarialnego oraz zgłoszenia do Krajowego Rejestru Sądowego.
Świadczenia niepieniężne a składki ZUS
Kluczowym zagadnieniem praktycznym jest kwestia obowiązków składkowych związanych z wykonywaniem powtarzających się świadczeń niepieniężnych. Stanowisko ZUS oraz interpretacje sądowe w tym zakresie ewoluowały na przestrzeni lat.
Obecnie obowiązuje następująca zasada: jeżeli wspólnik otrzymuje wynagrodzenie za wykonywanie powtarzających się świadczeń niepieniężnych, to:
1. Wynagrodzenie podlega oskładkowaniu, jeśli świadczenia mają charakter zbliżony do stosunku pracy lub działalności wykonywanej osobiście.
2. Wynagrodzenie nie podlega oskładkowaniu, jeśli świadczenia wykonywane są w ramach działalności gospodarczej wspólnika (pod warunkiem, że działalność ta obejmuje zakres wykonywanych świadczeń).
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2014 r. (sygn. akt I UK 323/13), samo wykonywanie świadczeń niepieniężnych wynikających z art. 176 KSH nie stanowi tytułu do ubezpieczeń społecznych, jeżeli nie spełnia przesłanek charakterystycznych dla stosunku pracy lub działalności wykonywanej osobiście.
Praktyczne aspekty opodatkowania świadczeń niepieniężnych
Oprócz kwestii składkowych, istotne są również aspekty podatkowe związane z powtarzającymi się świadczeniami niepieniężnymi:
1. Podatek dochodowy – wynagrodzenie otrzymywane przez wspólnika za wykonywanie świadczeń niepieniężnych stanowi jego przychód podlegający opodatkowaniu. Forma opodatkowania zależy od tego, czy świadczenia wykonywane są w ramach działalności gospodarczej wspólnika, czy też poza nią.
2. VAT – jeżeli wspólnik jest czynnym podatnikiem VAT, a wykonywane świadczenia mieszczą się w zakresie czynności opodatkowanych VAT, to powinien wystawiać faktury VAT na rzecz spółki.
3. Dokumentacja – dla celów podatkowych konieczne jest odpowiednie udokumentowanie wykonywania świadczeń niepieniężnych, np. poprzez protokoły, raporty, ewidencję wykonanych usług.
Przykłady praktycznych rozwiązań
Przykład 1: Wspólnik zobowiązuje się w umowie spółki do regularnego świadczenia usług informatycznych na rzecz spółki. Jeśli prowadzi działalność gospodarczą w zakresie usług IT i w jej ramach świadczy te usługi na rzecz spółki, wystawiając faktury, to otrzymywane wynagrodzenie nie podlega składkom ZUS z tytułu art. 176 KSH (podlega oskładkowaniu na zasadach właściwych dla działalności gospodarczej).
Przykład 2: Wspólnik zobowiązuje się w umowie spółki do udostępniania własnego lokalu na potrzeby spółki. Otrzymywane z tego tytułu wynagrodzenie, jeśli nie jest związane z działalnością gospodarczą wspólnika, może podlegać oskładkowaniu jako przychód z działalności wykonywanej osobiście.
Podsumowanie
Powtarzające się świadczenia niepieniężne wspólników, uregulowane w art. 176 KSH, stanowią elastyczne narzędzie angażowania wspólników w działalność spółki. Ich prawidłowe zastosowanie wymaga starannego przygotowania umowy spółki oraz świadomości konsekwencji podatkowych i składkowych.
Kluczowe zasady, o których należy pamiętać:
- Świadczenia muszą być precyzyjnie określone w umowie spółki
- Kwestia oskładkowania ZUS zależy od charakteru świadczeń i sposobu ich wykonywania
- Optymalne rozwiązania podatkowe i składkowe wymagają indywidualnej analizy
- Wszelkie zmiany w zakresie świadczeń niepieniężnych wymagają zmiany umowy spółki
Ze względu na złożoność zagadnienia oraz zmieniające się interpretacje organów podatkowych i ZUS, warto skonsultować planowane rozwiązania z doradcą podatkowym lub radcą prawnym, aby zminimalizować ryzyko nieprawidłowości i w pełni wykorzystać potencjał tej instytucji prawnej.